İnme Nedir, Neden Olur Riskli Kişiler ve Tedavi Yolları

Beyninizin bir kısmına giden kan akışı kesintiye uğradığında veya azaldığında, beyin dokusunun oksijen ve besin almasını önleyen bir felç meydana gelir. Beyin hücreleri dakikalar içinde ölmeye başlar. İnme tıbbi bir acil durumdur ve acil tedavi çok önemlidir.

Erken müdahale, beyin hasarını ve diğer komplikasyonları azaltabilir. İyi haber şu ki, geçmişte olduğundan daha az sayıda insan felçten ölüyor. Etkili inme tedavisi, felçten kaynaklanan sakatlığın önlenmesine de yardımcı olmaktadır.

İnme Ne Sıklıkla Görülür?

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre her yıl dünya çapında 15 milyon kişi inme ile karşı karşıya kalmaktadır. Bunların içinden 5 milyon kişi hayatını kaybetmekte ve 5 milyon kişi de kalıcı olarak sakat kalmaktadır. Bu durum inmeyi ikinci en yaygın ölüm nedeni ve sakatlığın önemli bir faktörü haline getirmektedir.

İnme ne sıklıkla görülür sorusu belli istatistiklerle belirlenmektedir. Tüm yaş ve cinsiyetlerdeki insanları etkilemektedir. Ancak inme vakalarının birçoğu 65 yaş üstü insanlarda meydana gelir. 55 yaş üzerindeki her bireyde ilerleyen her on yıl için inme oranı hem erkekler hem de kadınlarda iki katına çıkar.

Yedi ülkeden elde edilen raporlarda ( ABD, Fransa, Almanya, İtalya, İspanya, Birleşik Krallık ve Japonya) inmenin her yıl 100.000 kişiden 214’ünde görüldüğü belgelenmiştir. Bu oran yaşlanan nüfus artış gösterdiğinden her yıl %1.9 artmaktadır. Bu istatistikler örneğin ABD’de, her 40 saniyede bir, bir kişinin inme geçirdiğini göstermektedir. Bu da günde yaklaşık 2.200 kişiye tekabül ediyor.

İnme Tehlikeli Bir Hastalık Mıdır?

İnme, felç ya da ölümle sonuçlanabildiğinden oldukça tehlikeli bir hastalıktır. Bu tehlikeyi önlemek için kendinize veya çevrenize çeşitli efektif prosedürler uygulamak gerekir. Bu sayede erkenden bir sağlık kurumuna ulaşabilir ve durumun önüne geçebilirsiniz. Karşınızdakinden gülümsemesini isteyin. Yüzün bir tarafı sarkıyor mu gözlemleyin.

Kişiden her iki kolunu da kaldırmasını isteyin. Bir kol aşağı doğru kayıyor mu bakın. Yalnızca bir kolun kalkamaması durumu da inmeye işaret ediyor olabilir. Kişiden basit bir cümleyi tekrar etmesini isteyin. Konuşması size garip geliyor mu gözlemleyin. Bu işaretlerden herhangi birini gözlemlerseniz, hemen acil tıbbi yardım isteyin.

Çünkü inme tehlikeli bir hastalık mıdır diye düşünmeniz size zaman kaybettirecektir. Semptomların durup durmadığını görmek için beklemeyin. Her dakika önemlidir. İnme ne kadar uzun süre tedavi edilmezse, beyin hasarı ve sakatlık potansiyeli o kadar artar.

İnme Neden Olur?

İnme neden olur suali iki ayrı alt başlıkta incelenmelidir. Bunlar tıkalı bir arter (iskemik inme) veya bir kan damarında sızıntı veya patlama (hemorajik inme) şeklinde gerçekleşir.

Bazı insanlar, kalıcı semptomlara neden olmayan, geçici iskemik atak olarak bilinen beyne giden kan akışında yalnızca geçici bir kesinti yaşayabilir. İskemik inme en yaygın inme türüdür. Beynin kan damarları daraldığında veya tıkandığında meydana gelir ve ciddi şekilde azalmış kan akışına yani iskemiye neden olur.

Tıkanmış veya daralmış kan damarları, kan damarlarında biriken yağ birikintilerinden veya kan dolaşımınızda dolaşan ve beyninizdeki kan damarlarına yerleşen kan pıhtıları veya diğer kalıntılardan kaynaklanır. Bazı araştırmalar, COVID-19 enfeksiyonunun iskemik inmenin olası bir nedeni olabileceğini gösteriyor, ancak kanıtlanması için çok daha fazla çalışmaya ihtiyaç var.

 Hemorajik inme, beyninizdeki bir kan damarı sızdığında veya yırtıldığında meydana gelir. Beyin kanamaları, kan damarlarınızı etkileyen birçok durumdan kaynaklanabilir. Hemorajik inme ile ilgili faktörler, kontrolsüz yüksek tansiyon, kan sulandırıcılarla aşırı tedavi, kan damarı duvarlarınızdaki zayıf noktalarda şişkinlik, travmalar olabilir.

Damar duvarında zayıflığa neden olan kan damarı duvarlarında protein birikintileri, kanamaya neden olabilecek bir iskemik inme de hemorajik inme nedenleri arasında yer alır. Beyindeki kanamanın daha az yaygın bir nedeni, ince duvarlı kan damarlarının anormal bir şekilde dolaşmasıdır.

Geçici iskemik atak bazen ministroke olarak da bilinir. Felce benzer geçici bir semptom dönemidir. Bu durum kalıcı hasara neden olmaz. Beyninizin bir kısmına giden kan akışındaki geçici bir düşüşten kaynaklanır ve beş dakika kadar sürer.  Bir geçici iskemik atak yaşamak, daha sonra tam gelişmiş bir inme geçirme riskinizi artırır.

İnme Kimlerde Görülür?

İnme kimlerde görülür diye düşünmek oldukça yaygın olan bu rahatsızlık için oldukça doğaldır. Birçok faktör inme riskini artırabilir. Potansiyel olarak tedavi edilebilir inme risk faktörleri birçok etkeni içerir. Fazla kilolu veya obez olmak, fiziksel hareketsizlik, ağır veya aşırı alkol kullanımı, uyuşturucu kullanımı ve sigara kullanımı yaşam tarzınıza bağlı olarak sizin değiştirebileceğiniz risk faktörleridir.

Yüksek tansiyon, yüksek kolestorol, diyabet, uyku apnesi, kalp yetmezliği, kalp kusurları, kalp enfeksiyonu veya atriyal fibrilasyon gibi anormal kalp ritmi dahil olmak üzere kardiyovasküler hastalıklar riski arttırır. Kişinin geçmişinde veya ailesinin geçmişinde inme, kalp krizi veya geçici iskemik atak öyküsü bulunan kişiler daha fazla risk taşırlar. Östrojen içeren doğum kontrol haplarının veya hormon tedavilerinin kullanılması da riski artırır.

İnmede Hastanın Şikayetleri Nelerdir?

İnmede hastanın şikayetleri nelerdir sorusu hem yaşanılan rahatsızlığın inme olup olmadığını anlamada hem de tedavi aşamasında oldukça önemlidir. Konuşmakta ve başkalarının ne dediğini anlamakta güçlük çekmek, kafa karışıklığı yaşanabilir. Sözleri irdelemekte veya konuşmayı anlamakta güçlük çekebilirsiniz.

Yüz, kol veya bacakta felç veya uyuşma görülebilir. Yüzünüzde, kolunuzda veya bacağınızda ani uyuşma ve halsizlik inmeyi işaret ediyor olabilir. Bu durum genellikle vücudunuzun sadece bir tarafını etkiler. Aynı anda her iki kolunuzu da başınızın üzerinde kaldırmaya çalışın. Bir kol düşmeye başlarsa, inmeyle karşı karşıya kalmış olabilirsiniz. Ayrıca gülümsemeye çalıştığınızda ağzınızın bir tarafı sarkabilir.

Bir veya iki gözde görme sorunları da inme geçiren hastaların şikayetleri arasındadır. Birden bir veya iki gözde bulanık, kararmış görme olabilir. Çift görme de daha önce kayıtlara geçen şikayetlerdendir. Kusma, baş dönmesi veya bilinç değişikliğinin eşlik edebileceği ani, şiddetli bir baş ağrısı, inme geçirdiğinizi gösterebilir. Yürümekte güçlük çekmek de belirtiler arasındadır.

İnme Tanısı Nasıl Konur?

İnme tanısı koyulurken hastada inme anı olduğu düşünülen zaman değerlendirilir. Bazı komplikasyonlar dikkate alınır. Bir inme, beynin ne kadar süreyle kan akışından yoksun olduğuna ve hangi bölümün etkilendiğine bağlı olarak bazen geçici veya kalıcı sakatlıklara neden olabilir.

Vücudunuzun bir tarafında felç olabilir veya yüzünüzün bir tarafındaki veya bir kolunuzdaki gibi belirli kasların kontrolünü kaybedebilirsiniz. İnme, ağız, yutak ve yemek borusundaki kasların kontrolünü etkileyerek net konuşmanızı, yutmanızı veya yemek yemenizi zorlaştırabilir. Ayrıca konuşma veya anlama, okuma veya yazma dahil olmak üzere dille ilgili zorluklar yaşayabilirsiniz.

İnme geçiren birçok insan bir miktar hafıza kaybı yaşar. Bazıları da düşünmekte, akıl yürütmekte, yargıda bulunmakta ve kavramları anlamakta güçlük çekebilir. İnme geçiren kişiler duygularını kontrol etmekte daha fazla güçlük çekebilir veya depresyon geliştirebilirler. İnmeden etkilenen vücut kısımlarında ağrı, uyuşma veya diğer alışılmadık hisler meydana gelebilir.

İnme tanısı nasıl konur sorusu inme olduğunu düşündüğünüz anda gelişen belirtiler sayesinde cevaplanır. Örneğin, bir inme sol kolunuzdaki hisleri kaybetmenize neden oluyorsa, o kolda rahatsız edici bir karıncalanma hissi oluşabilir. İnme geçiren insanlar daha fazla içine kapanık hale gelebilir. Bakım ve günlük işlerde yardıma ihtiyaçları olabilir.

İnmenin Tedavisi Mümkün Müdür?

İnme tedavisi mümkün müdür sorusunun cevabı aslında tedaviye başlanan süre ile ilgilidir. Beyin damarı tıkandığında, beyin dokusunu besleyemediğinden hasar oluşmaya başlar. Bu hasar bekledikçe daha da artar.

Tıkanan damar büyük olduğunda veya en yakın sağlık kurumuna ulaşımda süre uzadığında beyin hasarı artar. Hiç vakit kaybetmeden önce damarın açılarak beyin dokusunda oluşan hasarın genişlemesinin önüne geçilmelidir. Beyin dokusunda oluşan hasar hususunda bir an önce tedaviye başlanırsa erken ve hızlı düzelme sağlanabilir.

İnme belirtileri başladıktan sonra en geç ilk 4 5 saat içinde toplardamar içi pıhtı eritici ilaç uygulaması yapılarak tedavi başlar. Bu tedavi pıhtıyı çözerek kan akışının düzelmesine, dolayısıyla inmenin geçmesine ve olası doku hasarının minimalize edilmesine yardımcı olur.

Eğer hastanın durumu bu tedavinin uygulanması için uygun değil ya da inmenin oluşmasından itibaren geçen zaman 4 5 saati geçmişse, doktorunuz tedavide başka yöntemleri kullanacaktır.

Anjiyo yöntemi ile tıkanan beyin damarı bulunarak ve özel cihazlarla pıhtı çıkarılabilir. İlk 6 saatte uygulanması idealdir. Anjiyografik pıhtı çıkarma tedavisi olarak isimlendirilir. Bu yöntemle tedavi edilen 3 hastanın 1’i kalıcı hasar olmaksızın hayatına devam edebilmektedir. Bu tedavi uygulamaları birbirinin alternatifi değildir. Birbirlerini tamamlayıcı olarak uygulanır.

Şah damarı endarterektomi tedavisinde, karotis arterlerde darlık ya da tıkanma olduğunda boynun ön tarafından açılan bir kesi vasıtasıyla, bu damarda daralmaya yol açan plaklar damar duvarından sıyrılarak temizlenir.

Anjiyoplasti uygulamasında ise zzel bir kateter vasıtasıyla hastanın kasığından  girilir. Beyinde plak nedeniyle daralmış damara doğru ilerlenir. Damarın dar kısmına gelindiğinde, kateterin ucunda bulunan balon şişirilir.

Bu şekilde damarın daralmış kısmının açılması ve damar çapının genişlemesi sağlanır. Ayrıca bu yöntem sayesinde gerekirse balon şişirilip damar genişletildikten sonra bir stent bağlanarak beyne giden kan akışının düzenlenmesi sağlanmaktadır. İnmenin tekrarlamaması için risk faktörü taşıyan kişilerin inme tedavisinde kullanılan ilaçlar ile tedavisine devam edilir.