Sedimantasyon Nedir, Neden Yapılır, Yüksekliği

Sedimantasyon Nedir

Sedimantasyon nedir sorusuna yanıt verirken, öncelikle eritrositlerin ne olduğunu anlamamız gerekmektedir. Eritrositler, kırmızı kan hücresi olarak bilinir ve kanımızda en fazla sayıda bulunan hücre çeşididir. Eritrositler, hava solunum sistemi ile hücre içine girerler. Eritrositler sayesinde de oksijen, vücudun organlarına ve tüm dokularına taşınır. Sedimantasyon ise dibe çökme, tortulaşma anlamına gelir.

Vücudumuzdaki iltihabı algılayan ve bağışıklık sistemi hastalıklarının tespitinde sıkça kullanılan bir kan değeridir. Sedimantasyon genellikle SED oranı, Sedim ya da ESR olarak da kısaltılır. Bu, bir tüpün içinde bulunan kırmızı kan hücrelerinin, tüpün en dibine düşene kadar geçen süreçtir.

Sedimantasyonu kısaca, vücuttaki enfeksiyon varlığını gösteren bir test değeri olarak tanımlayabiliriz. Sözlük anlamı ise çökme, çökelti olarak adlandırılır.

Sedimantasyon değeri yükseliyorsa, yani çökelme oranı artıyorsa, bu durumu hastalıklı aktivite ile ilişkilendirebiliriz. Sedimantasyon düşüklüğü ise hastalığın daha az düzeyde aktif olduğu bilgisini verir.

Vücudumuzda iltihaplanma olduğunda ya da bir virüs, bakteri girdiğinde, başta bunu fark edemeyebiliriz ancak vücudumuz bu durumun farkındadır. İltihaplanma olduğunda, kandaki anormal proteinler, kırmızı kan hücrelerinin kümelenmesine ve ağırlaşmasına, dolayısıyla tüpün dibine hızla düşmesine neden olurlar.

Bu durumda sedimantasyon oranı otomatik olarak yükselir. Sedimantasyon testi, çok basit bir test olsa da ölçümleri ile vücutta iltihap, kanserli doku gibi insan sağlığı için önemli bulgular keşfedilebilir.

Sedimantasyon nedir sorusuna biraz olsun cevap verdik. Şimdi ise insan sağlığı için ne kadar önemli olduğunu açıkladıktan sonra sedimantasyon yüksekliği gibi merak edilen konulardan bahsedelim.

ESR olarak adlandırılan Eritrosit Sedimantasyon Oranı, hastadan kan alındıktan sonra laboratuvar ortamında test edilir. Alınan kanlar, farklı zaman dilimlerinde değerlendirilir. Bu testler ilk yarım saat, iki saat ve 24 saat olarak yapılır. Tek kullanımlık test tüpü ile bu testler gerçekleştirilir.

Sedimantasyon Testi

Son zamanlarda hastalıkların teşhisinde testler hayati bir rol oynamaktadır. Belki de birçok hastalığın erken tespiti sayesinde hayatımızı sürdürebiliyoruz. Bu testlerin olmazsa olmazlarından biri de kan testleridir. Kan testleri sayesinde birçok önemli sağlık sorunu ve hastalık tespit edilebilir. Bu kan testlerinde sedimantasyon testi de kullanılır.

İnsanlardan alınan kan örnekleri, tek kullanımlık tüplere aktarılır. Eritrosit Sedimantasyon Oranına (ESR) bakılarak test uygulanır. İlk yarım saat, iki saat ve 24 saat olmak üzere farklı zaman dilimlerinde değerlendirmeler yapılır. Bu durumda eritrositlerin hangi oranda ve ne hızda çöktüğüne bakılır. Eritrositler bir çözelti içinde olduğu için genellikle hızlı bir şekilde dibe çökerler.

Bu noktada önemli olan çökme hızıdır. Çökme miktarı ve hızı, referans değerlerin dışındaysa bu durum vücutta bir enfeksiyon olduğunu gösterir. Sedimantasyon düzeyinin artması, kanser teşhisi koymakta kullanılabilir. Ancak, bu durum vücudun verdiği anormal bir tepkiden kaynaklanmış da olabilir. Her değer artışı mutlaka hastalık kaynağıdır demek doğru olmaz.

Sedimantasyon Değeri

Sedimantasyon test sonucu tüpündeki kırmızı kan hücrelerinin yani alyuvarların bir saatte ne kadarının dibe çöktüğü ölçülerek bulunur. Normal sedimantasyon değeri; kadınlar için 8, erkekler için 5 olarak belirlenmektedir.

Sedimantasyon değeri normal aralıkları ise şu şekildedir: Bu durum erkeklerde 50 yaş altı için: <15 nm/saat, 50 yaş üstü için: <20 nm/saat. Kadınlarda ise 50 yaş altı için: <20 nm/saat 50 yaş üstü için: <30 nm/saat, çocuklarda <10 nm/saat, yenidoğan <2 nm/saat olarak hesaplanmıştır.

Sedimantasyon değeri için 70 yaşından sonraki ölçümler yaş+10/2 formülü ile normal değerin üst sınırı hesaplanır.

Sedimantasyon Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?

Peki, sedimantasyon değeriniz yüksek çıktı ise bunun nedeni ne olabilir? Sedimantasyon değeri yüksek ise bu direk hemen siz hastasınız manasına gelmez. Pek çok hastalık sedimantasyon yüksekliği yapabilir. Bunlarında başında iltihaplı hastalıklar gelir.

Şimdi sedimantasyon yüksekliği nedenlerine bakalım. İlk olarak iltihaplı hastalıklar yüksekliğe neden olabilir. Sedimantasyon değerinin yüksek olmasına virüs, bakteri ve mantar gibi canlıların neden olduğu zatürre, tüberküloz, apandist, ateşli romatizma gibi hastalıklar neden olabilir. Aynı zamanda kas, eklem veya damarlarda iltihaba neden olan hastalıklardan bazıları da sedimantasyon yükselmesine sebep olabilir.

Bir diğer hastalık ise bağışıklık sistemi hastalıkları olabilir. Bağışıklık sistemi, bazen vücut için sağlıklı olan şeylere tepki gösterebilir. Bunun sonucunda da alerjik durumlar ortaya çıkabilir. Bağışıklık sistemine dair bu tip hastalıklar ise sedimantasyon değerini yükseltebilir.

Sedimantasyon testi yapılmasının nedenlerinden biri de kanser teşhisi içindir. Bu yüzden bazı kanser türleri, sedimantasyon değerinin yüksek çıkmasına neden olabilir.

Değerin artmasına neden olan diğer nedenlerden biri de söylenen hastalıklar dışında sedimantasyon yüksekliğine gebelik ve pre-eklampsi (gebelik toksemisi) ile obezitenin neden olabileceği uzmanlar tarafından kanıtlanmıştır.

Sedimantasyon Belirtileri Nelerdir?

Ciltte döküntü, baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, vücutta iltihap olması, eklem ağrısı, ateş, boğaz ağrısı gibi hastalıklar sedimantasyon belirtileri olarak yazılabilir.

Hangi Hastalıklar İçin ESR Testine İhtiyaç Duyarız?

Sistemik lupus, Kawasaki hastalığı, Dev hücreli arterit, Juvenil idiopatik artrit, Bazı kanser türleri, Romatoid artrit gibi hastalıklarda Sedimantasyon testi yaptırılabilir.

Sedimantasyon Neden Düşük Çıkar?

Sedimantasyon yüksekliği gibi düşük çıkması da bazı nedenlere bağlıdır. Sedimantasyon değerinin düşük çıkması, vücuttaki iltihap oranını az olmasına delil olduğu gibi hastalığın olmadığı anlamına gelmez.

Polisitemi denilen bu durum, kandaki eritrosit sayısının fazla olması veya negatif yüklü eritrositlerin fazla olması nedeniyle çökme olmaması nedeniyle olabilir. Mesela KOAH hastaları, dalgıçlar ve yüksek rakımda yaşayanlarda eritrosit oranı yüksektir ve bu durumda sedimantasyon değeri düşük çıkabilir.

Sedimantasyonun düşük çıkmasına, yüksek kan şekeri, siroz gibi ciddi karaciğer hastalıkları ve orak hücreli anemi neden olabilir.

Sedimantasyon Değeri Nasıl Düşürülür?

Sedimantasyon testi sonrasında değeriniz yüksek çıktı ise öncelikle bir iç hastalıkları doktoruna başvurmanız gerekmektedir. Dahiliye doktorunuz, sedimantasyon testi sonrasında size başka testler yapabilir ve tam bir teşhis koyabilir.

Spor yapmak sağlıklı olmak için düzenli spor yapmak sedimantasyon yüksekliği için önemlidir. Günde minimum yarım saat yapılan spor ile bağışıklık sistemini güçlendirmek mümkün olur. Böylece vücutta iltihaplanmanın önüne geçilebilir.

Düzenli uyku; uzmanlar, günlük 7-8 saat uykuyu tavsiye ediyor. Uyku, sağlık için çok önemli bir faktördür. Uykusuzluk, iltihap oluşumunu tetikleyebileceği için hastalıklarının geç iyileşmesine neden olabilir.

Susuzluk; sağlıklı bir vücut için uzmanlar tarafından önerilen günlük içilmesi gereken su miktarı 8-10 bardaktır. Vücudun yeterli sıvı almaması durumunda birçok rahatsızlığın görülmesi olabilir. Bu yüzden mümkün olduğunca özellikle su içmek sedimantasyon değeri için düşürücü nitelik taşımaktadır.

İltihap giderici besinler; Sedimantasyon değeri, vücuttaki inflamasyon oranını gösteriyorsa iltihap giderici besinler ile bu değeri düşürebiliriz. O zaman sağlığımız için yararlı olan ve aynı zamanda iltihap giderici besinler olan zencefil, zerdeçal, sarımsak günlük olarak tavsiye edilen oranlarda tüketilmedir.

SEDİMANTASYON YÜKSEKLİĞİ TEDAVİSİ

Sedimantasyon yüksekliği gibi durumlarda daha önce bahsettiğimiz gibi tek başına sedimantasyon testi yeterli olmayacaktır. Başvurduğunuz hekim daha kapsamlı bir test isteyecektir. Sedimantasyon yüksekliği altında yatan hastalıklar incelenir. Muayene ve laboratuvar testleri yapılır. Eğer hastalık tedavi sonrası iyileşmeye giderse sedimantasyon oranı da düşmeye başlar.