Kolesterol Neden Yükselir Düşürmek İçin Neler Yapılabilir

Düşük yoğunluklu ve yüksek yoğunluklu olmak üzere, taşıdıkları kolesterol miktarına göre iki tür lipoprotein bulunmaktadır. Bu nedenle kolesterolden söz açılması halinde iki tür kolesterol olduğu bilinmelidir.

Tıp dünyasında düşük yoğunluklu lipoprotein, İngilizce karşılığından yola çıkılarak kısacacası LDL olarak tanımlanır ve kötü kolesterol olarak bilinir. Yüksek yoğunluklu lipoproteine ise kısaca HDL denmektedir ve iyi kolesterol olarak bilinir. Kanda kötü kolesterolün oranının artması halinde, kolesterolün damar duvarlarında birikmeye başlamasıyla kalp rahatsızlıklarına veya bunamaya varan sonuçlara neden olabilir. İyi kolesterolde ise kolesterol karaciğere taşınır ve bu organdan vücut fonksiyonlarının işlemesi için diğer organlara dağıtılır, damarlarda birikmez. Aksine, iyi kolesterol damarlarda plak oluşumunu önlemektedir.

Kolesterolün bir kısmı yediklerimizden alınır fakat çoğu karaciğerde üretilir. Trans ve doymuş yağlar kötü kolesterol üretimini arttırır. Kötü yağlar içeren besinlerle düzensiz ve sağlıksız bir beslenme, fazla kilolar ve hareketsiz bir yaşam kötü kolesterol seviyesinin yükselmesinde önemli rol oynar. Ayrıca aile öyküsünde kolesterol sorunu olması da kişinin yüksek kolesterol değerlerine sahip olmasında etken olabilmektedir.

Kolesterole neden olan faktörleri genel olarak sıraladıktan sonra şimdi kolesterolün yükselmesine neden olan faktörleri yakından inceleyelim;

Beslenme

Vücudumuzdaki kolesterolü % 85’i karaciğer tarafından üretilirken % 15’i tüketilen gıdalardan gelir. Balık, tavuk, et, deniz ürünleri ve süt ürünleri (süt, peynir, tereyağı) kolesterol kaynaklarıdır. Kızartmalar, yumurta sarısı, cipsler, kurabiyeler, şarküteri ürünleri ve hazır yiyecekler kolesterol bakımından sakıncalı yiyeceklerdir. Beslenmenin bu denli etkisine rağmen, kolesterol yapan yiyecekler tükettiği halde kolesterolü düşük kalan kişilerde olabilmektedir. Tam tersi, sağlıklı ve düzenli olarak beslenmesine rağmen kötü kolesterolü yüksek olan kişiler de olabilir.

Kolesterol sorunu olan kişiler beslenmelerine dikkat etmedikleri takdirde kolesterol oranı daha da artar. Özellikle doymuş ve trans yağ oranı yüksek bir beslenme, damar tıkanıklığına, damarlarda plak oluşumuna ve damar tıkanıklığına neden olabilir. Bu tür sağlık sorunu olan kişilerin lifli gıdalar, taze sebze ve meyvelerle beslenmeleri daha doğru olacaktır.

Ayrıca kolesterol kalp ya da beyin damarlarının daralmasına, hasar görmesine yol açabilir. Felç ve kalp krizine neden olduğu da bilinmektedir.

Kilo

Fazla kilolar hem kolesterolün yükselmesine neden olur hem de kalp krizi riskini arttırır. Kilo vermek kötü kolesterol seviyesini düşürürken iyi kolesterolü de yükseltmeye yardımcı olur. Erkeklerde 100, kadınlarda 88 santimetrenin üzerindeki bel çevresi yüksek kolesterol açısından risk oluşturmaktadır.

Fiziksel Aktivite

Hareketsiz bir yaşam tarzı pek çok sağlık problemine davetiye çıkarır. Kötü kolesterolün yükselmesi de bu sağlık sorunlarından birisidir. Düzenli olarak egzersiz yapmak ise kötü kolesterolü düşürmeye yardımcı olur. Günde 1 saat kadar egzersizi alışkanlık haline getirmek kolesterol seviyesini düşürmeye yardımcı olacaktır.

Yukarıda belirtilen kolesterole neden olan faktörler ile ilgili tedbir alabilirsiniz. Ancak insanların tedbir alamayacağı kolesterol nedenleri vardır. Bunlar;

Yaş ve Cinsiyet

Hem erkekler hem de kadınlar yaşları ilerledikçe kolesterol seviyeleri artmaktadır. Menopoz döneminden önce kadınlarda aynı yaştaki erkeklere göre kolesterol seviyelerinin daha düşük olduğu bilinmektedir. Menopoz dönemine girilmesi ile beraber kadınlarda da kötü kolesterolün yüksek seviyelerde olduğu görülür.

Kalıtım

Vücudun ne kadar kolesterol üreteceği hususunda genlerin de rolü bulunmaktadır. Kötü kolesterol sorunu bir aile içinde genel bir sağlık sorunu olabilir. Ancak böyle bir durum yüksek kolesterolü normal kabul etmeye neden olmamalıdır. Kolesterol mutlaka düzenli olarak takip edilmeli ve doktor muayenesi ile kontrol altına alınmalıdır.

Sigara

Herkesin bildiği gibi sigara kullanmak damarlar için son derece zararlıdır. Sigaranın damarlarda neden olduğu hasar, kolesterolün damarlarda birikmesini hızlandırır. Kolesterol ve sigara arasındaki yakın ilişki bu kadarla da sınırlı değildir. Sigara kullanmak vücudun sağlıklı işleyişi için gerekli olan iyi kolesterol seviyesini de düşürmektedir. Şayet sigara kullanıyor ve kolesterol sorununuz varsa,  diğer önlemlerle birlikte sigarayı bırakmak kolesterol seviyelerinizin normale dönmesine yardımcı olur.

Hastalıklar

Hipotiroidi, kronik böbrek hastalığı ve diğer böbrek problemleri yüksek kolesterole neden olabilen sağlık sorunlarıdır. Bazı genetik hastalıklar vücutta fazla kolesterol üretilmesine ve bu kolesterolün atılamamasına neden olabilmektedir. Diyabetli hastalarda yüksek seviyelerdeki kan şekeri iyi kolesterolü düşürürken kötü kolesterolü de arttırabilir. Yüksek kan şekeri damarlara da ciddi zararlar verir.

Kolesterolü Düşürmek İçin Neler Yapılabilir

Yaşam tarzında yapılacak değişiklikler kolesterolü düşürmek konusunda önemli rol oynar. Sağlık beslenmek, fazla kilolardan kurtulmak ve daha çok hareket etmek kolesterol seviyesini düşürecektir. Bu önlemlerin dışında sigarayı bırakmak da aynı oranda kilit bir rol oynar.

Kilo Vermek

En az 3-5 kilo vermek bile kolesterolün düşmesinde etkili olmaktadır. Burada önemli bir nokta ise yeme alışkanlıklarının göden geçirilmesi ve beslenme konusunda yapılan yanlışların fark edilmesidir. Fast food, hazır yiyecekler, kızarmış ya da şekerli gıdaların sağlığımıza olan olumsuz etkileri herkesçe bilinmektedir. Bu tip kötü beslenme alışkanlıklarından uzaklaşmak bile kilo verilmesine ve kolesterol seviyesinin düşmesine yardımcı olacaktır. Hızlı kilo vermekte sağlığı olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle sağlıklı ve düzenli beslenerek kilo verilmelidir.

Kalp Dostu Gıdalar Tüketmek

Daha Sağlıklı Yağlarla Beslenilmelidir : Doymuş yağ bakımından zengin yağ ve gıda tüketimi azaltılmalıdır. Örneğin tereyağı, katı margarin, krema, iç yağ (koyun, sığır eti vb.), sakatat, şarküteri (salam, sosis, sucuk vb.), pizza veya peynir benzeri gıdalar doymuş yağ kaynaklı gıdalar sınırlı olarak tüketilmelidir. Elde edilen günlük kalorinin en fazla % 10’u doymuş yağ içermelidir. Zeytin yağı gibi sağlık açısından faydalı seçeneklere ağırlık verilebilir.

Trans Yağlardan Uzak Durulmalıdır : Pastane işi hazır gıdalar, hazır bisküvi veya kurabiye tarzı tatlılar, krakerler kolesterol seviyesini yükselten besinlerdir. Trans yağ içerikli gıdalar sadece kötü kolesterol seviyesini yükseltmekle kalmaz, aynı zamanda iyi kolesterol seviyesini de düşürür.

Kolesterol Oranı Yüksek GıdalaR Azaltılmalıdır : Günlük kolesterol alımı 300 miligram kadar olmalıdır. Süt ürünleri, sakatat ve yumurta sarısında kolesterol oranı yüksektir.

Tam Tahıllar Tercih Edilmelidir : Tam tahılların içeriğinde yer alan besleyici maddeler kalp sağlığını destekler. Tam tahıllı ekmek, esmer pirinç, kepekli makarna ve kepekli un gibi gıdaları tercih edilmelidir. Yulaf da bu seçenekler arasında yer alabilir.

Sebse ve Meyvelere Ağırlık Verilmelidir : Lif zengini sebze ve meyveler kolesterolü düşürmeye yardımcı olur. Canınız atıştırmalık çektiğinde mevsim meyvelerinin tercih edilmesi daha doğru olacaktır. Sebze çorbası, sebze türlü gibi sebze ağırlıklı yemeklerin de tüketilmesi önmelidir.

Kalp Dostu Balıklar Tüketilmelidir : Uskumru, somon veya tuna balığı gibi kalp sağlığını destekleyen balıklar tüketilebilir. Bu tür balıklar tavuk  veya kırmızı ete göre çok daha az doymuş yağ ve kolesterol içerir. Karides benzeri deniz ürünleri ise kolesterol açısından zengin olduğu için fazla tüketilmemelidir.