Hodan (Kaldırık) Yemeklerde Kullanımı ve İnsan Sağlığına Faydaları

Hodan (Kaldırık)

Botanik bitkiler dünyasında hodangiller ailesinin en bilinen ve duyulan örnek bitkilerinden biridir. Halk dilinde zılbıt ya da kaldırık otu olarak isimlendirilmekte ve bilinmektedir. Yetişme süresi yıllar öncesine dayanan bitki 0,3 ile 1mm arasında boy veren, üzerinde tüyleri olan ve çok sık bir şekilde çatallaşan bir bitkidir.

Bazı yörelerde zembil çiçeği ya da sığırdili olarak da bilinmektedir. Yaprakları sıralı bir şekilde dizilmemiştir. Farklı yönlere bakar. Alt yaprakların sığırdiline benzeyen bir şekli vardır.

Hodan otu alt yapraklarının büyüklüğü çoğu zaman 15 cm kadar çıkmaktadır. Hodan otu yaprakları gibi çiçekleri de kendine has özellikler içermektedir.

Hodan otu çiçekleri tıpkı bir şemsiye gibi sık bir şekilde yetişmektedir. Çiçeklerin hepsi bir arada topluca salkım şeklinde yer almaktadır. Çiçeklerinin renkleri ise farklı mor tonlarındadır.

Geniş bir mızrağı andıran ve orta kısmında üçgen şeklini almış beş tane taç yapraktan oluşan tohumları vardır. Ayrıca bunlarında arasında üzeri ince tüylerle kaplanmış yine ince bir mızrak görüntüsü olan rengi yeşil olan toplamda beş adet yaprak şekli kupa görüntüsü vermektedir.

Hodan Nasıl Saklanır?

Hodan otu her yıl Mayıs ayı ile Ekim ayları arasında yetişir. Bu aylarda direk toplandığı şekli ile toplanarak hem yaprakları hem de çiçekleri yenilebilmektedir.

Sürekli olarak mevsimsel özelliklerden etkilenmeden yaz kış kullanabilmek adına 50 derece sıcaklıkta kurutulma yöntemi ile saklanabilir. Ancak bitki aşırı su içerir.

Bu yüzden normal güneş ışığında kurutmak çok zordur. Ürünün kurutarak saklamak isteyenler için suni kurutma sistemleri kullanılması tavsiye edilir. Yani fırınlama yaparak istenilen sıcaklığa geldikten sonra kurutma işlemi tamamlanır.

Hodan Yemeklerde Nasıl Kullanılır?

Kaldırık otu olarak bilinen bitkinin taptaze körpecik yaprak kısımları salatalarda çokça kullanılır. Ayrca peynirlere de tat verme amaçlı kullanılan hodan otu Anadolu’da çoğu ilimizde sebze yemeği olarak yapılıp yenilmektedir.

Sos hazırlamakta kullanılır, yemeklerin çiçeklerle süslenmesinde kullanılır. Taze olarak salatalarda körpe yaprakları tercih edilir.

Hodan çiçeklerinden buz küpleri yapılarak yazlık içeceklere hem görsel hem tad olarak çok güzel bir aroma katar. Dünya mutfaklarında da çok fazla kullanılır.

Turta, makarna, tortellini yapımında geleneksel lezzetlere hoş aroma katar. Zonguldak yöresinde zılbıt olarak isimlendirilen ot ile yapılan kaşarlı zılbıt, Bursa yöresinde bol soğanla kavurması, Karadeniz bölgesinde yine yumurta ile tereyağlı kavurması yapılmaktadır.

Bölgesel olarak her yörede farklı bileşenlerle mutfaklarda enfes tatlar yaratılır.  Hodan otu faydaları saymakla bitmez. Sağlık etkilerinden yararlanmak için yaprakların ve çiçeklerin hepsinin bir arada olduğu karışık otlardan yaklaşık 2 tatlı kaşığı kadar bardağın içerisine konulur.

Üzerine yüksek derecede kaynamış su eklenir. Daha sonra bu karışım yaklaşık 10 ile 15 dakika arası demlendirilir. Hazırlanan hodan otu çayı günde 3 bardak tüketilir. Bununla birlikte yaprakları iyice kaynatılıp haşlanıp lapa haline getirilerek yara ve yanık tedavilerinde iyileştirici olarak kullanılır.

Hodan Faydaları

Özellikle kronik hastalıklarda öksürüğü keser. Balgam sökmede zorluk yaşayanlar için söktürücü özelliği vardır. Soğuk algınlığı yaşayanlar için gribal enfeksiyonları ortadan kaldırmaya yarar. Terleme yolu ile vücuttaki toksinlerin atılmasına yardımcı olur. 

Yüksek ateş içeren hastalıklarda ateşin düşürülmesine destek olur. Üst solunum yolu enfeksiyon hastalıklarına iyi gelir. Akciğerde yaşanan akciğer zarı yangısı denilen göğüste batma hissi, titreme ve öksürük gibi tepkimelerin giderilmesinde etkilidir.

İdrar söktürücü özelliği ile mesane problemlerini ortadan kaldırır. Kanın temizlenmesi için iyi bir etken maddedir. Hamilelik sonrası emzirme döneminde kadınlarda süt artırımını sağlamaya ve kanallarda daha fazla süt gelmesine fayda sağlar.

Hodan Nelere İyi Gelir?

Hodan otu zararları çok fazla olmamakla birlikte arındırıcı ve detoks etkisi yaratan depüratif özelliğine sahiptir. Vücutta dolaşımı sağlanan kandaki toksit maddelerin temizlenmesini sağlar. Terletme yani sudofirik özellik taşır. Yüksek ateşlerin düşürülmesine yani antifebril özelliği ile sağlık açısından çok faydası vardır.

Özellikle idrar yollarında sıkıntı yaşayanlar için diüretik olarak idrar söktürücü özellik içermektedir. Çok iyi bir mukolitik yani balgam söktürücüdür. İnsan vücudunda sedatif rahatlatıcı bir etkisi vardır. Müshil olarak da bağırsak fonksiyonlarını rahatlatmak için kullanılır. Yanık ve yara tedavisinde de kullanıldığı bilinmektedir.

Hodan İçindeki Vitaminler

Hodan otu faydaları içerisinde bulunan vitamin değerlerinden kaynaklanmaktadır. Kalsiyum, demir, magnezyum, fosfor, potasyum, sodyum ve çinko değerleri çok yüksektir.

Bununla beraber C vitamini, B2 vitamini, tiamin, niasin, B6 vitamini, B12 vitamini içermektedir. A vitamini ve D vitamini de bitki içerisinde eser miktarda bulunmaktadır. Besin değeri çok yüksek bir üründür. 

Hodan otu faydaları yapraklarından gelmektedir. Yapraklarında antioksidan özellik bulunmaktadır.

Klorofil ve beta koraten miktarları bitki yüksek miktarda c vitamini içerdiği için doğal bir antioksidan özelliğe sahiptir. Bağışıklık sisteminin kuvvetlenmesinde ciddi etkiler yaratan vitaminler yenilebilir tüm kısımlarında bulunmaktadır.

Hodan Kalorisi

Hodan otu  içerisindeki vitaminler nem, kül, protein, yağ, karbonhidrat, früktoz, glikoz, sükroz, trehaloz şeker muhteviyatı içerisinde 100 gr.lık ölçüde yaklaşık 335 kcal içermektedir. Kullanımında etken olan maddeler vücut sağlığı açısından zararlı içerikler değildir.

Hodan Zararları

Hem yemeklerde hem içecek olan tüketilen ve doğal otlar içerisinde özellikleri ile en çok tercih edilebilir olması hodan otu zararları olup olmayacağı endişesini getirmiştir. Tabi ki tüm otlarda olduğu gibi hodan kullanımında ve tüketiminde de dikkatli olunması gereklidir.

Antioksidan özellikle içermesi ve toksit maddeler ile birleştiğinde temizlerken karaciğer üzerinde baskı uyguladığı tespit edilmiştir. Ayrıca hamile kadınların fetüs gelişiminde sıkıntı yaşatmaması adına kullanması önerilmemektedir. 

Hodan otu zararları kullanalar tarafından şişkinlik yaptığı ve mide bulantısı ile hazımsızlık gibi şikâyetler olduğu gözlemlenmiştir. Sürekli ilaç kullananların doktor kontrolünde kullanmaları tavsiye dilmektedir.