Asbest Nedir, Nerelerde Kullanılır, Ne İşe Yarar? Asbestin Neden Olduğu Hastalıklar

Asbest Nedir?

Asbest Nedir, asbestos ya da amyant lifli yapıda kanserojen özellikler taşıyan bir mineraldir. Asbest nedir? Sorusu ele alındığında silisyum, sodyum, demir, magnezyum ve kalsiyum ile oluşan bir mineral olduğu söylenebilmektedir. Isıya, kimyasal maddelere ya da aşınmaya son derece dayanıklı bir mineraldir.

Lifli bir yapıya sahip olması daha da dayanıklı olmasına imkan tanımaktadır. Halk arasında bu mineral, ak toprak, gök toprak, çorak toprak, ceren toprağı, çelpek ya da höllük olarak bilinmektedir. Tozu insan sağlığında ciddi zararlar ortaya çıkarabilmektedir. Özellikle tozun solunması ile başlangıç gösteren hastalıklar bulunmaktadır.

Kullanımı çok eski çağlara dayanmaktadır. Arkeolojik çalışmalar sonucunda elde edilen bilgilere göre asbest kullanımı 2500 yıl öncesine kadar dayanmaktadır. Özellikle ısıyı iletmemesi sayesinde çok iyi bir izolasyon malzemesi görevi görmektedir. Bu sebepten insanlar hayatları boyunca yalıtım malzemesi olarak asbesti tercih etmişlerdir.

Özellikle modern çağların başlangıcında ısı ve elektriği yalıtabilmesi, sürtünme ve asit gibi maddelere direnç gösterebilmesi nedeni ile sihirli mineral olarak adlandırılmıştır. Kullanımı bu dönemlerde yaygınlaşsa da daha sonralarında insan sağlığına zarar veren kanserojen bir madde olduğu anlaşılmıştır ve artık adına öldürücü toz denmeye başlanmıştır.

Nerelerde Kullanılır?     

     

Asbest kullanım alanı bakımından oldukça zengin bir malzemedir. Üç bin ve üzerinde kullanım alanı bulunmaktadır. Özellikle gemilerde, uçaklarda, otomobillerde, makine yapılarında yağlayıcı madde olarak, sızdırmazlık elemanı olarak, inşaat sektöründe yalıtım malzemesi olarak isi ve ses izolasyonları sağlamada, inşaatların geliştirilmesine yaygın olarak kullanılmaktadır.

Bunlara ek olarak asbestin inşaat alanında kullanımları ele alındığı zaman, aralıkları ve çatlakları doldurma, ev, hastane, okul, iş yeri ya da fabrika gibi alanların çatı ve duvar izolasyonlarında, havalandırma sistemlerinde, yüksek ısı ya da yüksek ısıda malzeme ileten boru sistemlerinde, çimento yapımında, lastik ve plastik üretiminde, boya ve kağıt üretiminde de kullanılmaktadır.

Asbestin İnsan Sağlığına Zararları Nelerdir?

Asbest bu kadar çok alanda yaygın olarak kullanılan ya da tercih edilen bir mineral olmasına rağmen insan sağlığına karşı ciddi tehlikeleri içerisinde barındırmaktadır.

Özellikle de son derece kanserojen bir malzeme olmasından dolayı insan sağlığında herhangi bir şekilde ortaya çıkabilecek olan farklı hastalıklara sebep olabilmektedir. Toz hali solunum ya da içme suyu ile insan vücuduna girebilmektedir. Bu noktada herhangi bir şekilde asbest ile çalışılacaksa mutlaka önlem alınmalıdır. 

Asbestin sadece solum ya da içme suyunda bulunması ile değil aynı zamanda cilde nüfuz etmesinin de mümkün olabileceği uzmanlar tarafından belirtilmektedir. Akciğer zarları arasında sıvı toplanmasına, kireçlenmeye, akciğer zarının giderek kalınlaşmasına ve akciğer dokusunda bağ dokusu oluşumuna sebep olabilmektedir. Tüm bunlar ile birlikte insan cildinde yaralar oluşmasına da sebep olmaktadır.
 

Abestin zararları ele alınacak olduğu zaman öncelikli olarak bu alanda araştırmalara göz atılmalıdır. 

Uluslararası Kanser Araştırmacıları Ajansı, her yıl dünyada kanser yapıcı maddeleri düzenli olarak ele almakta ve maddelerin sahip olduğu özelliklere bağlı olarak gruplandırmalar sağlanmaktadır. Sağlanan gruplandırmalar kapsamında asbest “kesin kanserojen” tanımlaması ile birinci gruba yerleştirilmiştir.

Asbestin Sebep Olduğu Hastalıklar Nelerdir?

Asbeste bağlı olarak oluşan hastalıklar farlılıklar gösterebilmektedir. Son derce kanserojen bir madde olduğundan herhangi bir yolla vücuda girmesi beraberinde ciddi sağlık sorunlarını getirebilmektedir. Bu sağlık sorunları şu şekilde sıralanabilir;

Asbestoz: Bu hastalık ilk olarak tersane işlerinde çalışan bireylerde tespit edilmeye başlanmıştır. Hastalık asbest liflerini çözmeye çalışan vücut tarafından üretilen asidin akciğer zarında oluşturduğu yaralar ile kendisini göstermeye başlamaktadır. Ancak hastalık kısa dönemde değin 5  ya da 10 yıl gibi bir dönemde ortaya çıkmaktadır.

Mezotelyoma: Akciğer zarı ya da karın zarı kanseridir. Asbestin  yol açtığı en önemli hastalıklardan bir tanesi olarak bilinmektedir.

Kanser: Asbest akciğer, sindirim sistemi ve gırtlak gibi farklı kanserlere yol açmaktadır. Asbestos yüzünden bu hastalıklara yakalanmamak için malzemenin kullanıldığı alanlarda asbest için özel olarak üretilmiş olan yüz maskelerinin kullanılması gerekmektedir.

Türkiye’de Asbest Üretimi Ve Kullanımı

Türkiye’de asbest üretimi ele alındığında oldukça zengin yatakların bulunduğu söylenebilmektedir. Ancak bu kadar zengin yatakların bulunmasına rağmen zararları yüzünden kullanımı çok fazla sınırlandırılmış hatta birçok alanda yasaklanmıştır.

Asbest üretimine elverişli ya da asbest üretimi yapılan yerler şu şekilde sıralanabilir; Eskişehir, Erzincan, Bursa, Hayat, Malatya, Ağrı, Kars, Sivas, İskenderun, Konya ve Uşak.

Geçmişte Ankara’da yapılan bir Havagazı Fabrikası yıkımında yeterli önlemlerin alınmamış olması birçok tartışmayı ortaya çıkartmıştı. Yıkılan fabrikada 350 ton ve daha fazla asbest bulunduğu tespit edilmişti ve asbest yüklü hafriyat kamyonlarının bütün Ankara’ya yayılmış olması pek çok insan tarafından tepki gösterilmesine sebep olmuştu.